Το Μόναχο (γερμανικά: München) είναι πόλη της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και πρωτεύουσα του oμόσπονδου κρατιδίου της Βαυαρίας. Είναι χτισμένη στις όχθες του Ίζαρ, ενός από τους μεγαλύτερους παραποτάμους του επάνω ρου του Δούναβη. Μετά το Βερολίνο και το Αμβούργο είναι η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Γερμανίας σε πληθυσμό και αποτελεί σημαντικό κόμβο συγκοινωνιών, οδικών, σιδηροδρομικών και εναέριων μεταφορών. Είναι, επίσης, φημισμένο ευρωπαϊκό εμπορικό κέντρο, καθώς και μεγάλο βιομηχανικό και πολιτιστικό κέντρο, με τα δύο καλύτερα και πιο φημισμένα πανεπιστήμια της Γερμανίας, το Πανεπιστήμιο του Μονάχου και το Πολυτεχνείο του Μονάχου, μουσεία και άλλα πολλά ανώτερα καλλιτεχνικά ιδρύματα.

Η πόλη είναι ένα σημαντικό κέντρο τέχνης, τεχνολογίας, χρηματοδότησης, εκδόσεων, πολιτισμού, καινοτομίας, εκπαίδευσης, επιχειρήσεων και τουρισμού στη Γερμανία και την Ευρώπη και παρέχει υψηλού επιπέδου ποιότητα ζωής, φθάνοντας πρώτη στη Γερμανία και τέταρτη παγκοσμίως (2015, έρευνα Mercer). Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ερευνών για την Παγκοσμιοποίηση και την Παγκόσμια Κατάταξη, το Μόναχο θεωρείται μια πόλη άλφα-κόσμου από το 2015.

Το όνομα της πόλης προέρχεται από τον παλαιό / μεσαίο γερμανικό όρο Munichen, που σημαίνει "από τους μοναχούς". Προέρχεται από τους μοναχούς της τάξης των Βενεδικτίνων, οι οποίοι έφτιαξαν ένα μοναστήρι στον τόπο που αργότερα έγινε η παλιά πόλη του Μονάχου, εξ ου και ο μοναχός που απεικονίζεται στο οικόσημο της πόλης. Το Μόναχο αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 1158. Το Καθολικό Μόναχο ήταν πολιτιστικό προπύργιο της Αντεστραμμένης Μεταρρύθμισης και πολιτικό σημείο απόκλισης κατά τη διάρκεια του Τριαντάχρονου Πολέμου, αλλά παρέμεινε φυσικά ανέγγιχτο παρά την κατοχή των Προτεσταντών Σουηδών. Μετά την ίδρυση της Βαυαρίας κυριαρχικό βασίλειο το 1806, έγινε ένα μεγάλο ευρωπαϊκό κέντρο τέχνης, αρχιτεκτονικής, πολιτισμού και επιστήμης. Το 1918, κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Επανάστασης, το αρχηγείο του Βίτελσμπαχ, το οποίο κυβερνούσε τη Βαυαρία από το 1180, αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το Μόναχο, όπου δημιουργήθηκε μια βραχύβια σοσιαλιστική δημοκρατία.

Στη δεκαετία του 1920, το Μόναχο έγινε έδρα πολλών πολιτικών φατριών, μεταξύ των οποίων και η NSDAP. Η πρώτη απόπειρα του ναζιστικού κινήματος να αναλάβει τη γερμανική κυβέρνηση το 1923 με το Πραξικόπημα της μπυραρίας σταμάτησε η βαυαρική αστυνομία στο Μόναχο με πυροβολισμούς. Μετά την άνοδο της εξουσίας των Ναζί, το Μόναχο ανακηρύχθηκε "Πρωτεύουσα της Κίνησης". Κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου, το Μόναχο βομβαρδίστηκε βαριά και πάνω από το 50% ολόκληρης της πόλης και μέχρι το 90% του ιστορικού κέντρου καταστράφηκαν. Μετά το τέλος της μεταπολεμικής αμερικανικής κατοχής το 1949, σημειώθηκε μεγάλη αύξηση του πληθυσμού και της οικονομικής δύναμης κατά τα χρόνια της Wirtschaftswunder ή «οικονομικού θαύματος». Σε αντίθεση με πολλές άλλες γερμανικές πόλεις οι οποίες βομβαρδίστηκαν και καταστράφηκαν βαριά, το Μόναχο αποκατέστησε το μεγαλύτερο μέρος της παραδοσιακής πόλης και φιλοξένησε τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1972. Η δεκαετία του 1980 έφερε έντονη οικονομική ανάπτυξη, βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας και επιστημονικά ιδρύματα και αύξηση του πληθυσμού. Η πόλη φιλοξενεί μεγάλες εταιρείες όπως η BMW, η Siemens, η MAN, η Linde, η Allianz και η MunichRE.

Το Μόναχο φιλοξενεί πολλά πανεπιστήμια, μουσεία και θέατρα. Τα πολυάριθμα αρχιτεκτονικά του αξιοθέατα, οι αθλητικές εκδηλώσεις, οι εκθέσεις και το ετήσιο Oktoberfest προσελκύουν αξιοσημείωτο τουρισμό. Το Μόναχο είναι μια από τις πιο ευημερούσες και ταχύτερα αναπτυσσόμενες πόλεις της Γερμανίας. Αποτελεί κορυφαίο προορισμό για τη μετανάστευση και την εκπατρισμένη περιοχή, παρά το γεγονός ότι είναι ο δήμος με τη μεγαλύτερη πυκνότητα πληθυσμού στη Γερμανία (4.500 άτομα ανά τ.χλμ.). Στο Μόναχο φιλοξενούνται περισσότεροι από 530.000 άνθρωποι ξένων προσώπων, που αποτελούν το 37,7% του πληθυσμού τους.