Ο Κώστας Σημίτης γεννήθηκε στον Πειραιά στις 23 Ιουνίου 1936.

Σπούδασε νομικά και οικονομικά στη Γερμανία και στην Αγγλία, όπου γνώρισε τη σύζυγο του Δάφνη Σημίτη, το γένος Αρκαδίου, με την οποία απέκτησε δύο κόρες, τη Φιόνα και τη Μαριλένα.

Ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία ως διδάκτωρ της Νομικής στο Πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ το 1959. Μετά τη διαφυγή από την Ελλάδα επί δικτατορίας δίδαξε από το 1971 έως το 1975 ως υφηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντίας και συνέχισε ως τακτικός καθηγητής του Αστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Γκίσεν. Το 1977 εξελέγη τακτικός καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Πρωτοστάτησε το 1965 στην ίδρυση του Ομίλου Πολιτικής Έρευνας «Αλέξανδρος Παπαναστασίου». Ο «Όμιλος Παπαναστασίου», είχε ως στόχο τη συστηματική μελέτη των σημαντικότερων προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας και την ανάληψη πρωτοβουλιών για την αντιμετώπισή τους. Το 1967, ο όμιλος μετεξελίχθηκε στην αντιδικτατορική οργάνωση «Δημοκρατική Άμυνα».

Συμμετείχε ενεργά στον αντιδικτατορικό αγώνα (1967-1974). Μετά τη σύλληψη του Σάκη Καράγιωργα με τον οποίο συνεργαζόταν το 1969 διέφυγε στο εξωτερικό. Καταδικάσθηκε ερήμην σε φυλάκιση. Σε αντίποινα συνελήφθη η σύζυγός του Δάφνη και κρατήθηκε για δυο μήνες σε απομόνωση. Το 1970 στη Γερμανία έγινε μέλος του ΠΑΚ (Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα) και το 1974 ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ, συμβάλλοντας καθοριστικά και στην διατύπωση της «Διακήρυξης της 3ης Σεπτέμβρη». Συμμετείχε στο πρώτο Εκτελεστικό Γραφείο και στην πρώτη Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ.

Στο δημοψήφισμα κατά της βασιλείας (8/12/1974) ορίζεται από το ΠΑΣΟΚ ως ο εισηγητής του ΟΧΙ στο ειδικό τηλεοπτικό αφιέρωμα.

Στις εκλογές του 1977 συνδιαμορφώνει το εκλογικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ.

Με το άρθρο του «Δομική αντιπολίτευση» και τη συμπλήρωση του συνθήματος «Όχι στην Ευρώπη των μονοπωλίων» με το «Ναι στην Ευρώπη των λαών» στοχοποιείται στο εσωτερικό του ηγετικού πυρήνα και παραιτείται από το Εκτελεστικό Γραφείο (13/6/1979).

Στις εκλογές του 1981, παρά τις αρχικές δεσμεύσεις του Ανδρέα Παπανδρέου, δεν περιλαμβάνεται στους συνδυασμούς του ΠΑΣΟΚ.

Αμέσως μετά την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ, τον Οκτώβριο του 1981, ανέλαβε στην πρώτη κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου το Υπουργείο Γεωργίας.

Διετέλεσε Υπουργός Γεωργίας μέχρι το 1985. Εξασφάλισε την επιτυχή ένταξη της ελληνικής γεωργίας στην Κοινή Αγροτική Πολιτική της ΕΟΚ, καθώς και τον πολλαπλασιασμό των κοινοτικών ενισχύσεων.

Στο Εκτελεστικό Γραφείο επέστρεψε το 1984. Στις εκλογές του 1985 είναι για πρώτη φορά υποψήφιος βουλευτής. Πρώτος βουλευτής Πειραιά, διανύει μια μακρά Κοινοβουλευτική θητεία που λήγει με την αποχώρησή του από την ενεργό πολιτική το 2007.

Το 1985 αναλαμβάνει το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, όπου παραμένει μέχρι τον Νοέμβριο του 1987 εφαρμόζοντας το πρώτο πρόγραμμα σταθεροποίησης με αποτέλεσμα τον δραστικό περιορισμό των μακροοικονομικών ανισορροπιών. Το Νοέμβριο του 1987 διαφωνεί με την χαλάρωση των μέτρων ανόρθωσης της οικονομίας και παραιτείται.

Στη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής στην Ανάβυσσο, μετά την εκλογική ήττα, το 1989, ο Κώστας Σημίτης επανεκλέγεται στο Εκτελεστικό Γραφείο «για την ανάκαμψη του ΠΑΣΟΚ».

Στη διάρκεια της Οικουμενικής Κυβέρνησης, του καθηγητή Ξενοφώντα Ζολώτα (Νοέμβριος 1989-Φεβρουάριος 1990) διετέλεσε Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Το 1990 στη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής στο «Πεντελικό», ο Ανδρέας Παπανδρέου επέβαλε την εκλογή του Άκη Τσοχατζόπουλου στη θέση του Γραμματέα του κόμματος, κόντρα στην υποψηφιότητα του Παρασκευά Αυγερινού που υποστήριζαν οι Κ. Σημίτης, Μελίνα Μερκούρη, Β. Παπανδρέου, Θ. Πάγκαλος.

Από το 1993 ως το 1995 ήταν Υπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας, Έρευνας και Τεχνολογίας καθώς και (ταυτόχρονα) Υπουργός Εμπορίου. Κατά το διάστημα αυτό έθεσε το πλαίσιο μιας μακροχρόνιας πολιτικής ανάπτυξης της Ελληνικής Οικονομίας. Παραιτήθηκε στις 11.9.1995 λόγω του χειρισμού θεμάτων της αρμοδιότητάς του από τον πρωθυπουργό χωρίς προηγούμενη συνεννόηση.

Ενόψει του 3ου Συνεδρίου του ΠΑΣΟΚ (Απρίλιος 1994) ο Κώστας Σημίτης δημοσιεύει σειρά άρθρων («προς μια οικονομία εντάσεως γνώσης», «κοινωνία της πληροφορίας: η πληροφορία στοιχείο της οικονομικής ανάπτυξης» κ.α. διαμορφώνοντας σταδιακά τις θέσεις του για τον «εκσυγχρονισμό».

Τον Νοέμβριο του ‘94, η Β. Παπανδρέου συγκάλεσε το «δείπνο των Τεσσάρων» προσκαλώντας τον Κ. Σημίτη, Παρ. Αυγερινό και Θ. Πάγκαλο για να συζητήσουν την «εξεύρεση διεξόδου στη φθίνουσα πορεία του ΠΑΣΟΚ και της κυβέρνησης».

Στα τέλη Νοεμβρίου 1995 ο Ανδρέας Παπανδρέου νοσηλεύεται στο Ωνάσειο και η φθίνουσα πορεία της υγείας του δεν αντιστρέφεται. Μετά από την επιστολή παραίτησης του Ανδρέα Παπανδρέου, η Κοινοβουλευτική Ομάδα στις 18/1/1996 εκλέγει τον Κώστα Σημίτη ως νέο πρωθυπουργό.

Στο 4ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ που ακολουθεί (μετά τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου) ο Κώστας Σημίτης εκλέγεται Πρόεδρος τους ΠΑΣΟΚ με 53.77% έναντι του Άκη Τσοχατζόπουλου (46.23%).

Στο 5ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ το Μάρτιο του 1999 επανεκλέχθηκε Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Στις Κοινοβουλευτικές Εκλογές της 9ης Απριλίου 2000 επανεκλέχθηκε Πρωθυπουργός, με αύξηση του ποσοστού του ΠΑΣΟΚ και στο 6ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ που ακολούθησε, τον Οκτώβριο του 2001, εκλέχθηκε για τρίτη φορά Πρόεδρος του Κινήματος.

Στις 7 Ιανουαρίου 2004, με στόχο την ομαλή πολιτική διαδοχή, ανακοίνωσε την παραίτησή του από την Προεδρία του ΠΑΣΟΚ, παραμένοντας όμως Πρωθυπουργός μέχρι τη λήξη και της δεύτερης θητείας του και τη διενέργεια των κοινοβουλευτικών εκλογών στις 7 Μαρτίου 2004, συμπληρώνοντας οκτώ και πλέον χρόνια πρωθυπουργίας.

Εκλέγεται βουλευτής της Α’ εκλογικής περιφέρειας Πειραιά,συνεχώς από το 1985.

Μετά τις Κοινοβουλευτικές εκλογές της 7ης Μαρτίου 2004, μετέχει σε διεθνή fora και οργανώσεις όπως στην Action Committee on European Democracy (ACED), στην Clinton Global Initiative, στο Interaction Council.

Κατά την περίοδο που ακολούθησε την αποχώρησή του από το Υπ. Εθν. Οικονομίας το 1987, ο Κώστας Σημίτης προσδιόρισε το στίγμα της συνολικής πολιτικής του σκέψης με τη δημοσίευση άρθρων και μελετών. Με την ίδρυση του «Ομίλου Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Κοινωνίας» (ΟΠΕΚ), δημιούργησε ένα βήμα για τη συζήτηση των θεμάτων του εκσυγχρονισμού.

Επί πρωθυπουργίας του επεδίωξε τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής κοινωνίας, ιδιαίτερα για τη σταθεροποίηση και την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας καθώς και την ενδυνάμωση της θέσης της Ελλάδας στην Ευρώπη και στον διεθνή περίγυρο της.

H Ελλάδα εντάχθηκε το 2000 με την πολιτική αυτή στην Οικονομική Νομισματική Ένωση, επιτυγχάνοντας έναν στρατηγικής σημασίας εθνικό στόχο. Μετά την αντικατάσταση της δραχμής από το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα, ακολούθησε η επιτάχυνση των πολιτικών για την πραγματική και κοινωνική σύγκλιση.

Έγινε πράξη η ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη με την εκτέλεση εκατοντάδων μικρών και μεγάλων έργων υποδομής σε όλη την ελληνική επικράτεια, στο πλαίσιο ενός από τα μεγαλύτερα αναπτυξιακά προγράμματα στην ιστορία της χώρας.

Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζουν το αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος, η Αττική Οδός, η Γέφυρα Ρίου Αντιρρίου, το Μετρό της Αθήνας, η Εγνατία Οδός. Ανάλογου μεγέθους ήταν και το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού του κοινωνικού κράτους που εφαρμόστηκε με έμφαση στην ανάπτυξη των υποδομών υγείας και πρόνοιας, ιδίως με την κατασκευή δεκάδων νοσοκομείων σε όλη τη χώρα.

Στην πορεία προς τον εκσυγχρονισμό, σημαντικός σταθμός ήταν η σταθεροποίηση της οικονομίας, η συνεχής αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης, η δημιουργία ανεξάρτητων διοικητικών αρχών, ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης, το «Πρόγραμμα Καποδίστριας» και η αποκέντρωση της κεντρικής εξουσίας, η εξάρθρωση της Οργάνωσης «17 Νοέμβρη», οι νέες ρυθμίσεις για τις ταυτότητες, τα νέα μουσεία που κατασκευάστηκαν, η ενοποίηση των Αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας και η έναρξη των εργασιών για το Μουσείο της Ακρόπολης. Παράλληλα, προετοιμάστηκε η χώρα για την άρτια διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα.

Κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του η Ελλάδα ενίσχυσε τη θέση της στα κέντρα λήψης αποφάσεων στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ΝΑΤΟ. Σχεδιάστηκε και ολοκληρώθηκε η ενταξιακή πορεία της Κύπρου. Διαμορφώθηκε και υιοθετήθηκε η Χάρτα των Δυτικών Βαλκανίων, εντάσσοντας τα Βαλκάνια στον ευρωπαϊκό περίγυρο. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις εισήλθαν για πρώτη φορά σε μια περίοδο συνεννόησης με προοπτική την επίλυση του προβλήματος της υφαλοκρηπίδας σύμφωνα με τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής του Ελσίνκι.

Ως Πρωθυπουργός, προήδρευσε του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κατά το α’ εξάμηνο του 2003. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας, στις 14 Απριλίου 2003 στη στοά του Αττάλου στην Αθήνα, σηματοδοτήθηκε η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση των δέκα νέων μελών, μεταξύ των οποίων και η Κύπρος. Παράλληλα, ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες για το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Προωθήθηκε η στρατηγική της Λισσαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση. Κατέστη εφικτή μια ενιαία στάση των κρατών -μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην κρίση που προέκυψε με τον πόλεμο στο Ιράκ.

Μετά το πέρας της πρωθυπουργικής θητείας και ως μέλος του Ελληνικού Κοινοβουλίου συνεχίζει να παρεμβαίνει στην δημόσια ζωή με ομιλίες και αρθογραφία υπηρετώντας τον πάγιο στόχο του την ισχυρή Ελλάδα, την ισχυρή κοινωνία, τον εκσυγχρονισμό και τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό τους.

Ο Κώστας Σημίτης μιλά Αγγλικά, Γαλλικά και Γερμανικά.

Στο συγγραφικό έργο και το δημόσιο λόγο του Κώστα Σημίτη περιλαμβάνονται κείμενα και βιβλία πολιτικού και επιστημονικού περιεχομένου