Έλληνας πολιτικός και στρατηγός 530 π.Χ - 468 π.Χ. (Athenian general and statesman (530–468 BC)

Ο Αριστείδης (περίπου 550 π.Χ. – 468 π.Χ.) (επονομαζόμενος και «δίκαιος») υπήρξε Έλληνας στρατηγός και πολιτικός. Ήταν από τα σημαντικότερα δημόσια πρόσωπα της εποχής του και ο σημαντικότερος πολιτικός αντίπαλος του Θεμιστοκλή.

Ήταν γιος του Λυσίμαχου και κατάγονταν από τον δήμο της Αλωπεκής της Αντιοχίδας φυλής της αρχαίας Αττικής, από σχετικά εύπορη οικογένεια. Μετά την κατάλυση της τυραννίας των Πεισιστρατιδών (510 π.Χ.) αναφέρεται ως φίλος του δημοκρατικού πολιτικού Κλεισθένη.

Στους Περσικούς Πολέμους

Πολέμησε στη Μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) ως στρατηγός της φυλής του και τον επόμενο χρόνο εκλέχτηκε «άρχων» της Αθήνας. Η εκλογή αυτή, πιθανότατα, ήταν αποτέλεσμα της φήμης που είχε αποκτήσει κατά τη θητεία του ως ταμίας του ναού της Αθηνάς, όπου διακρίθηκε για την τιμιότητα και τη δικαιοσύνη που επέδειξε. Εξαιτίας της φήμης του, ο στρατηγός Μιλτιάδης τον επέλεξε ανάμεσα στους δέκα στρατηγούς των αττικών φυλών για τη φύλαξη των λαφύρων και των αιχμαλώτων μετά τη μάχη του Μαραθώνα. Ως «άρχων» της Αθήνας ήρθε σε αντιπαράθεση με τον Θεμιστοκλή, που υποστήριζε τη δημιουργία ισχυρού στόλου. Αυτή η στάση του οδήγησε τελικά στον εξοστρακισμό (εξορισμό) του, όταν μετά το 484/483 π.Χ. επικράτησε η παράταξη του Θεμιστοκλή. Ο Αριστείδης εμφανίστηκε ως υπέρμαχος της συντηρητικής αγροτικής πολιτικής, από φόβο ίσως ότι η δημιουργία ισχυρού στόλου και ιδιαίτερα η δυσβάσταχτη επιβάρυνση των οικονομικών της πόλης θα οδηγούσε σε αρνητικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες.

Ο Αριστείδης επέλεξε ως τόπο εξορίας την Αίγινα. Όταν όμως πλησίαζε και πάλι ο περσικός κίνδυνος (φθινόπωρο 480 π.Χ.) στις παραμονές της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας, επέδειξε πολιτική ωριμότητα, ξεπέρασε την προηγούμενη αντιπαράθεσή του με τον Θεμιστοκλή, που στο μεταξύ είχε ανακαλέσει όλους τους εξόριστους και τάχθηκε κάτω από τις διαταγές του. Την παραμονή της ναυμαχίας, κατόρθωσε να διαπεράσει τον κλοιό των περσικών πλοίων ανοικτά της Σαλαμίνας τη νύχτα και να ειδοποιήσει τον Θεμιστοκλή ότι ο ελληνικός στόλος ήταν περικυκλωμένος. Προς το τέλος της σύγκρουσης, ο ίδιος με τμήμα Αθηναίων οπλιτών, αποβιβάστηκαν στη νησίδα Ψυττάλλεια, στο ανατολικό τμήμα του κόλπου της Σαλαμίνας και εξόντωσε την επίλεκτη φρουρά που είχε αφήσει ο Πέρσης βασιλιάς Ξέρξης, κατά την αποχώρησή του προς το Φάληρο. Με το πέρας της ναυμαχίας, η δημοτικότητα του Αριστείδη αυξήθηκε αλματωδώς.

Ο ίδιος ανέλαβε να δώσει την απάντηση των Αθηναίων προς τον απεσταλμένο του Πέρση στρατηγού Μαρδόνιου, βασιλιά της Μακεδονίας Αλέξανδρο Α', ο οποίος με δελεαστικούς όρους πρότεινε την προσχώρηση της Αθήνας στο πλευρό των Περσών. Το 479 π.Χ. εκλέχθηκε και πάλι στρατηγός και οδήγησε τους Αθηναίους στη μεγάλη νίκη κατά τη Μάχη των Πλαταιών.

Α' Αθηναϊκή Συμμαχία

Στη συνέχεια ως αρχηγός του αθηναϊκού στόλου έπλευσε στην Κύπρο και τη Μικρά Ασία, όπου με πολιτική επιδεξιότητα κατάφερε να προσελκύσει τους δυσαρεστημένους Ίωνες στην Α' Αθηναϊκή Συμμαχία, οι οποίοι τελικά παράβλεψαν την τυραννική συμπεριφορά του Σπαρτιάτη αρχιστράτηγου Παυσανία.

Ο Αριστείδης ανέλαβε και τον ρόλο του καθορισμού του χρηματικού ποσού που κάθε μέλος της Συμμαχίας έπρεπε να συνεισφέρει για την άμυνα εναντίον των Περσών (477 π.Χ.), επιβεβαιώνοντας ακόμη μια φορά τον χαρακτηρισμό του δίκαιου αξιωματούχου.

Τα επόμενα χρόνια είναι πιθανό να υποστήριξε τον γιο του Μιλτιάδη, Κίμωνα, αντίπαλο της πολιτικής του Θεμιστοκλή. Μετά, όμως, τον εξοστρακισμό του Κίμωνα, ο Αριστείδης κατηγορήθηκε άδικα, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος, για δωροδοκία από πολιτικούς του αντιπάλους.

Στο εξής (μετά το 477 π.Χ.) δεν διασώζεται καμία συγκεκριμένη πληροφορία για το πρόσωπό του από κάποια πηγή. Πιθανόν γιατί ήταν απασχολημένος αποκλειστικά με την οικονομική οργάνωση της Α' Αθηναϊκής Συμμαχίας. Ακόμη και η ακριβής χρονολόγηση και ο τόπος του θανάτου του δεν είναι βέβαιη. Μία εκδοχή υποστηρίζει ότι πέθανε σε ταξίδι προς τον Εύξεινο Πόντο, όπου πήγαινε για υποθέσεις της Συμμαχίας.

Η σορός του μεταφέρθηκε στην Αθήνα και τάφηκε με δημόσια δαπάνη στο Φάληρο. Ο γιος του Λυσίμαχους αποζημιώθηκε και οι κόρες του προικίστηκαν από την πόλη.

Προσωπικότητα και χαρίσματα

Ο Αριστείδης, παρά τους εχθρούς που έμμεσα ή άμεσα του αντιπαρατέθηκαν, προβάλλει μέσα από όλα τα γεγονότα που συνδέονται με το όνομά του ως ένας δίκαιος, τίμιος και φιλόπατρις στρατιωτικός, πολιτικός και διπλωμάτης. Παρά το γεγονός ότι ανήκε στην αντίθετη παράταξη από εκείνη του Θεμιστοκλή και ιδιαίτερα μετά τις έντονες διαφορές τους, κατόρθωσε να συντονιστεί μαζί του και έτσι να συμβάλει αποφασιστικά προς το συμφέρον της πατρίδας του.

Όταν ο ίδιος αποχώρησε από την πολιτική σκηνή και ο Θεμιστοκλής δέχονταν τα πλήγματα του πολιτικού αντιπάλου του (και πολιτικού διαδόχου του ίδιου), Κίμωνα, ο Αριστείδης χαρακτηριστικά, αρνήθηκε να χαρεί τη δυστυχία του πρώην αντιπάλου του.