Ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός (1048/1056 - 15 Αυγούστου 1118) ήταν Βυζαντινός Αυτοκράτορας από το 1081 ως το 1118. Εξέχουσα στρατιωτική και πολιτική μορφή, ήταν ο ουσιαστικός θεμελιωτής της δυναστείας των Κομνηνών, μίας από τις ενδοξότερες δυναστείες της βυζαντινής ιστορίας.

Καταγόταν από τη μεγάλη αριστοκρατική στρατιωτική οικογένεια των Κομνηνών, που οφείλουν το όνομά τους στον τόπο καταγωγής τους, την Κόμνη της Θράκης.Ήταν τρίτος γιος του Ιωάννη Κομνηνού (αδελφού του Αυτοκράτορα Ισαάκιου Α΄ Κομνηνού) και της Άννας Δαλασσηνής. Ο Αλέξιος από πολύ νωρίς κατατάχθηκε στον αυτοκρατορικό στρατό και αντιμετώπισε αρκετούς στασιαστές και διεκδικητές του αυτοκρατορικού θρόνου. Επί Μιχαήλ Ζ΄στάλθηκε ως στρατηγός στη Μικρά Ασία και κατόρθωσε να του παραδοθεί από τους Σελτζούκους Τούρκους ο στασιαστής αρχηγός των Νορμανδών μισθοφόρων Ρουσέλ ντε Μπαγιέλ (Roussel de Bailleul, Ρουσέλιος κατά Ζωναράν ή Ουρσέλιος κατά την Άννα Κομνηνή), τον οποίο έφερε στην Κωνσταντινούπολη. Το 1078 ορίστηκε αρχηγός του στρατού στα Βαλκάνια (δομέστικος των σχολών της Δύσης) από τον Αυτοκράτορα Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη. Οι μεγαλύτερες επιτυχίες του ήταν η νίκη και σύλληψη πρώτα του Νικηφόρου Βρυέννιου και αργότερα του Νικηφόρου Βασιλάκιου. Κέρδισε την εύνοια της αυτοκράτειρας Μαρίας της Αλανής, συζύγου των αυτοκρατόρων Μιχαήλ Ζ΄ και Νικηφόρου Γ΄, που τον υιοθέτησε και τον βοήθησε στην προσπάθεια ανόδου του στη στρατιωτική ιεραρχία.[4] Το 1081 στασίασε και ο ίδιος με τους αδελφούς του και πήρε τον θρόνο από το Νικηφόρο Γ΄ μετά από παρότρυνση και με τη βοήθεια του Ιωάννη Δούκα, θείου του Μιχαήλ Ζ´. Μετά από την άνοδό του στον θρόνο νυμφεύτηκε την Ειρήνη Δούκαινα, εγγονή του Ιωάννη Δούκα. Για να εξασφαλίσει την υποστήριξη των Δουκών επανέφερε τον Κωνσταντίνο Δούκα, γιο του Μιχαήλ Ζ΄ και της Μαρίας της Αλανής, ως συναυτοκράτορα. Μάλιστα αργότερα τον αρραβώνιασε με την πρωτότοκη κόρη του, Άννα. Η γέννηση του γιου του Αλεξίου Α΄, Ιωάννη, το 1087 τερμάτισε την αναγνώριση του Κωνσταντίνου ως συναυτοκράτορα. Ο Κωνσταντίνος, όμως, συνέχισε να έχει φιλικές σχέσεις με τον Αυτοκράτορα μέχρι το τέλος του, περίπου το 1095.